In de Staat van de corporatiesector 2021 vraagt de Autoriteit woningcorporaties (Aw) om meer inspanningen van gemeenten en Rijk om de bouw van sociale huurwoningen te stimuleren. Een groeiend probleem is dat corporaties onvoldoende toegang hebben tot betaalbare bouwkavels. Gemeenten hebben volgens directeur Ton Hugens van de Aw een sleutelrol om corporaties meer mogelijkheden te geven voor nieuwbouw.
Binnen de totale woningvoorraad daalt het aandeel sociale huurwoningen snel: tussen 2015 en 2020 van 29,3 naar 27,2 procent, terwijl de corporatiedoelgroep groeit. Daarbij kunnen ze steeds minder terecht in andere segmenten van de woningmarkt. Het aantal gereguleerde particuliere huurwoningen daalde tussen 2015 en 2020 met ongeveer een vijfde. En de sterk stijgende prijzen maken koopwoningen steeds minder bereikbaar voor lagere inkomens.
De Aw ziet dat corporaties wel nieuwe woningen wíllen bouwen, maar dit vaak onvoldoende kunnen. Bijvoorbeeld omdat de ‘grondposities’ van corporaties de afgelopen jaren sterk zijn teruggelopen en ze onvoldoende toegang hebben tot betaalbare bouwkavels. Hugens: "Het is een politieke keuze om met gemeentelijk beleid spelregels vorm te geven voor de nieuwbouw binnen de gemeentegrenzen. De lokale prestatieafspraken over nieuwbouw moeten ook door gemeenten gestut worden."
Uit een nog te publiceren artikel van NUL20 blijkt dat alleen programmatische afspraken over een verdeling, zoals de 40-40-20 formule, corporaties onvoldoende soulaas biedt. Onderhandelingen met commerciële ontwikkelaars lopen makkelijk spaak. Danny Wijnbelt, directeur Ontwikkeling & Zakelijk Beheer van Eigen Haard: "Dat hebben we ondervonden bij diverse projecten in Amstel III. Simpelweg omdat beleggers bij gemengde projecten een betere prijs bieden voor de te bouwen gereguleerde huurwoningen."
De bouw van dergelijke ‘tijdelijke’ sociale huurwoningen stuit op zware kritiek van Aedes. Volgens voorzitter Martin van Rijn verdwijnt die sociale huur tamelijk snel. En tussentijds worden de woningen niet 'passend' verhuurd, maar voor de hoogst mogelijke prijs. Bovendien worden de woningen niet via WoningNet aangeboden en voelen beleggers zich niet verantwoordelijk voor de huisvesting van kwetsbare groepen. Amsterdam heeft zijn tenderbeleid daarom inmiddels aangepast.